Het is weer de eerste maand van het jaar. Tijd voor goede voornemens. Daarom een blog over minder dik doen, over het afslanken van teksten. Ik weet niet of je het ook opmerkt, maar het aandikken in onze taal neemt zorgwekkende vormen aan. Tijd voor bewustwording en actie!

‘Je bent dus een van de eerste initiatiefnemers van het eerste uur’, zegt de tuinman van het tv-programma Eigen Huis en Tuin tegen de vlotte dame die de kleurrijke buurttuin laat zien. Het lijkt erop dat hij vooral  maar tuinen mag aanleggen dit seizoen doordat andere bedrijven ‘het programma nu mogelijk maken’. Het blijft vooral bij ‘praten over’ in plaats van uitvoeren. Zijn collega, de handige klusser, daarentegen is een taaltalent en trakteert op woordgrapjes. Ze lijken spontaan op te borrelen.

Voedingswaarde

Toch is de tuinman-presentator niet de enige die gebruik maakt van meer woorden dan noodzakelijk. Twee keer hetzelfde zeggen is trouwens niet altijd fout. Soms maakt het je tekst juist beter. Maar als dat niet zo is, veroorzaakt het jeuk en irritatie bij opmerkzame lezers en luisteraars. Voor degenen die dit jaar de uitdaging willen aangaan om minder zware teksten te schrijven of minder onnodige woorden te zeggen, volgt informatie over pleonasmen en tautologieën. Met andere woorden de calorieën die meestal geen voedingswaarde hebben.

Aan sommige combinaties zijn we zo gewend geraakt dat ze niet meer fout zijn

Dubbeldik

Bij een pleonasme wordt een eigenschap die al onlosmakelijk aan een begrip is verbonden ook benoemd in een ander woord: de witte sneeuw, het groene gras en de donkere nacht. Combinaties als weer hervatten en verplicht zijn te moeten betalen, zijn ook pleonastisch. Ook bij een tautologie wordt tweemaal hetzelfde begrip genoemd. Meestal gaat het dan om twee bijvoeglijke naamwoorden, twee zelfstandige naamwoorden of twee bijwoorden. Denk aan: zoals bijvoorbeeld, we doen dit reeds al of dit is of de eerste beginstap.

Smaakmakers

Fijn dat je de dubbele dikmakers nu kunt herkennen. Maar ik hoor je zeggen dat het niet altijd fout is, zoals in de woordcombinaties vast en zeker en met pracht en praal. En dat een lege calorie zo af en toe moet kunnen. En dat klopt ook. Aan sommige combinaties zijn we zo gewend geraakt dat ze niet meer fout zijn. Fijnproevers en gezonde taalgebruikers kunnen ze aanhoren, zonder jeuk of andere allergische reacties. Let maar op: ze gebruiken deze smaakmakers zelf ook, zonder zich achteraf schuldig te voelen.

Volhouden

Je bent nu vast blij en verheugd dat het niet altijd en eeuwig aan de calorieën hoeft te denken. Beter ook, want het moet ook vol te houden zijn. Als afsluiter volgen hier nog een paar combinaties die je voortaan maar beter niet meer kunt gebruiken: gratis cadeau, openstaande vacature, hardop voorlezen, nog eens herhalen, vieze stank, mondeling bespreken, beoogde doelgroep, omlaag vallen en – als uitsmijter – achteraf evalueren.

Hopelijk hou je het vol in 2020 en waarderen lezers en toehoorders jouw gezonde, slanke teksten. Succes!

Anja van Dalen

Meer over mij als tekstschrijver en zelf beter leren schrijven.
Meer over mij als communicatieadviseur.

Meer blogs over communicatie en tekst: Wat je ziet is wat je krijgt, Communicatie als struikelblok.